बाथ रोग सम्बन्धि बिबिध जानकारी

डा. अरूणकुमार गुप्ता
हाड, जोर्नी, नशा, मांशपेशी आदि दुखेर हुने रोगलाई बाथरोग भनिन्छ । वाथ साधारण भाषामा रोगलाई बुझाउने एउटा शब्द मात्र हो । बाथ भन्नाले एउटा रोग भन्ने मात्र बुझिदैन । बाथ धेरै किसिमको हुन्छ । चिकित्सा विज्ञान तथा मेरो लामो अनुभवमा बाथरोग सय भन्दा बढी प्रकारका हुन्छन् । त्यसमध्ये साधारणतयाः जनसमुदायलाई सजिलैसँग बुझाउनका लागि यसलाई चार भागमा विभाजन गर्न सकिन्छ ।

हड्डी खाने बाथरोग
मासु खाने बाथरोग
नशा खाने बाथरोग
मुटु खाने बाथरोग
अरु कुनै संक्रमण तथा रोग सँग पनि बाथ सम्बन्धीत हुने गर्छ ।

यस हिसाबले कुन बिरामीलाई कुन प्रकारको बाथ भन्ने पत्ता लगाउन क्निकल जाँच तथा ल्याब परीक्षण गरेर मात्र भन्न सकिन्छ । यसमध्ये कुनै सामान्य प्रकारको र कुनै बाथ जटिल प्रकारको हुन्छ । बाथ कुनै व्यक्ति विशेष वा उमेरअनुसार हुदैन् । यो जुनसुकै मानिसलाई जुनसुकै उमेर वा अवस्थामा पनि हुनसक्छ । सामान्य खालको बाथ पूर्णरूपमा निको हुनसक्छ भने जटिल खालको वाथले गम्भीर असर पनि पार्न सक्छ । जटिल प्रकारको बाथको असर सुरूमा हड्डीमा देखिन्छ र विस्तारै त्यसले मुटु, मिर्गौला, छाला, आँखा, कलेजोलाई पनि गम्भीर क्षती पु¥याउछ । बिरामीलाई चिकित्सकले उपचार पद्धतिद्धारा रोग नियन्त्रण गरी नयाँ जीवन दिनसक्छ ।

अन्धविश्वासका कारण कतिपय मानिसले बाथरोगलाई अभिशापको रुपमा हेर्छन् । कतिपयले त यस रोगको उपचार नै हुदैन भनि लापरबाही समेत गरेको पाइन्छ । यहि अन्धविश्वासका कारणले कतिपय बाथरोगी चिकित्सककोमा आउनु भन्दा अगाडी परम्परागत उपचार , धामी, झाँक्री गर्ने, स्यालको मासु खाएर घरमै बस्ने तथा बन्दुकको तेल लगाउने गर्छन् । यी बाहेक पनि बिरामीहरु सुनेको भरमा विभिन्न प्रकारका उपायमा लाग्छन् । यसले रोग निकै नभइ झन् जटिल अवस्थामा पु¥याउँछ । कतिपय बिरामी अस्पताल आइपुग्दासम्म हड्डी बाङ्एिर कुँजो भएका पनि छन् । यसलाई दुर्भाग्य नै भन्नुपर्छ । वाथ रोगीका लागि सर्वप्रथम जनचेतना अभिवृद्धि गर्नु जरुरी छ, ताकि कोहीपनि बिरामी बाथरोगकै कारण पारिवारीक बोझ र मृत्युको मुखमा पुग्न नपरोस् । चिकित्सा विज्ञानले बाथरोगका लागि नयाँ नयाँ आविस्कार गरेको छ । जसले रोग पूर्ण रुपमा निकोसम्म हुनसक्छ । नेपालमा पनि त्यस्ता आधुनिक पद्धतीको सुरूवात भइसकेको छ जसमा अहिले नर्भिक अस्पतालले पनि यो सेवा शुरु गरेको छ ।

हामीले बाथरोगलाई वाथको रोगीलाई बाथ कै डाक्टर भन्ने नारा दिएर जनचेतना अभिवृद्धि पनि गरेका छौं । यसको अर्को मतलब भनेको बाथरोगलाई वाथरोग विशेषज्ञसँग नै उपचार गराउनुपर्छ भन्ने पनि हो । बाथरोग हाड, जोर्नी, हाडरोग, नशा, छाला, ढाड, कम्मर, आँखालगायत शरीरको कुनै पनि भागबाट बाथ उत्पन्न हुनसक्छ ।

साधारणतयाः बाथरोग पुरुष भन्दा महिलालाई बढी हुने गर्दछ । अर्को कुरा यो रोग जन्मेको बच्चादेखि ८०–९० वर्षको व्यक्तिलाई जुनकुनै बेला पनि हुनसक्छ । महिलामा महिनावारी सुकेपछि, पाठेघर फालेपछि  र ४० वर्ष काटेपछि वाथरोग लाग्ने संभावना बढी हुन्छ । १५ वर्षदेखि कम उमेरका बालबालिकालाई हुने बाथरोगलाई जुभिनाईल ग्रुप अर्थात चाइल्डहुड अथराइटिसको ग्रुपमा राखिन्छ । वाथ साधारणतया कुनै जिवाणु तथा किटाणुले हुने रोग होईन । यो अटो इम्युन प्रोसेसबाट हुने रोग हो । जसका कतिपय कारणहरु हालसम्म पनि पत्ता लगाउन सकिएको छैन । ती मध्ये केही प्रतिशत वाथ ब्याक्टेरिया वा भाईरसले पनि हुनेगर्छ ।

बाथरोगका लक्षण

शरीरको कुनै भागको हाडजोर्नी, घाँटीको हड्डी दुख्ने ।
पाखुरा, कुईनो , हातका औला, कम्मर दुख्ने
घुँडा, कुर्कुच्चा, गोलीगाँठा, पाईतला, दुख्ने ।
कसैको केही भाग तथा कसैको सम्र्पूण शरीर दुख्छ ।
ज्वरो आउने
कपाल झर्ने
मुखमा घाउ हुने
शरीरमा निला, राता, डाम आउने, (जसलाई केही मानिसहरु बोक्सीले टोकेको पनि भन्छन् )
हड्डी सुनिने
चिसोपानीमा हात राख्दा छालाको रंग परिवर्तन भई सेतो , निलो वा रातो हुने
मुटु काम्ने
निद्रा नलाग्ने
खुट्टा झमझम गर्ने , पोल्ने , सिल्को हान्ने,
अनुहारमा पुतलीको प्वाख जस्तो रातो डाम आउने
छाला विस्तारै विस्तारै तन्किदै जाने र कडा हुने
गर्भ तुहिने
छाती दुख्ने, खकारमा रगत आउने
श्वास लिन गाहे हुने
तथा अरु धेरै नराम्रो वाथका कारणले शरीरको अंग अनुसार विभिन्न लक्षणहरुपनि देखा पर्ने हुन्छ ।

हामीकहाँ उपचार गर्न आएका सय विरामी मध्ये ९० जनाको गुनासोमा विहान उठ्दा शरीर जाम भई कक्रकपरी उठ्न बस्न गाहे हुने गरेको बताउँछन् । यी सबै भिन्न भिन्न प्रकारका वाथका लक्षण हुन् । यी लक्षणद्धारा नै बिरामीलाई कुन प्रकारको वाथ हो भनी पत्ता लगाउन सकिन्छ । वाथ युरिक एसिड बढेर पनि हुने रोग हो । यहाँ मैले भन्न खोजेको मुख्य कुरा युरिक एसिड भनेको सयौं वाथ मध्येको एउटा वाथ हो । जुन पुरुषलाई बढी हुन्छ । अर्को कुरा वाथ अव्यवस्थित जीवनशैली , खानपान,

सामुदायिक प्राकृतिक चिकित्सालय रजहर केका लागि ?

 

डा. विनोद पौडेल 

प्राकृतिक चिकित्सा भनेको उपचार पद्धति भन्दा पनि जीवनशैली हो वा जीवन जिउने कला हो । खानपानमा सुधार, नियमित व्यायाम, शरिरमा आवश्यक आराम, सुत्ने, उठ्ने र काम गर्ने तरिकामा सुधारका साथै तनावको सही व्यवस्थापन गर्ने हो भने हामि ९०% रोगबाट बच्न सक्छौं । साथै प्राकृतिक चिकित्सालयमा कुनैपनि पाश्र्व प्रभाव (Side effect) आउन सक्ने प्रकारको औषधिहरुको प्रयोग नभई केबल प्रकृति प्रद्धत्त शक्तिहरुको उपयोग गरेर उपचार गरिन्छ । जस्तैः माटो, पानी, सूर्यको किरण, हावा, आकाश । यी तत्वहरुलाई आवश्यकता हेरेर विभिन्न रुपमा रोगीसँग जोडेर उपचार दिने काम चिकित्सकको हो भने रोगलाई ठिक गर्ने काम यिनै पञ्च तत्वमा रहेको महान शक्तिको हो । प्राकृतिक चिकित्सकले एउटा चिकित्सकको भूमिका भन्दा पनि जीवनशैली सिकाउने शिक्षकको भूमिका निर्वाह गरेका हुन्छन् ।
औषधिको प्रयोगः
प्राकृतिक चिकित्सालाई औषधि बिहिन चिकित्सा पद्धति मनेर पनि भनिन्छ तर सबेरै उठेर मह र कागतिपानी, बिहान ७ बजे गहुँको जमार, दुवो वा अन्य कुनै ताजा फलको रस, बिहान बेलुकाको खानामा चोक्कर सहित आँटाको रोटी, ब्राउन राईस, दलिया, अंकुरीत दाल, सलाद, आफ्नै उत्पादन अर्गानिक तरकारी र आफ्नै गाई फर्मको ताजा दुध–दहि कुनैपनि औषधि भन्दा धेरै गुणा प्रभावकारी र दुष्परिणाम रहित छ । त्यसैले “भोजन नै औषधि हो र औषधि नै भोजन हो” भन्ने तथ्य पनि प्राकृतिक चिकित्सामा प्रमाणित भएको छ ।

उपचार पद्धति ?

प्राकृतिक चिकित्सालयमा उपचार गरिने उपचार पद्धतिको बारेमा कुरा गर्दा पञ्च महाभूत अथवा पञ्च तत्वको समुचित प्रयोग गरेर उपचार गर्ने गरिन्छ । रोगको प्रकृति र रोगीको अवस्था दुवैलाई ख्याल राख्दै माटो, पानी, हावा, सूर्यकिरण, आकाशलाई भिन्न भिन्न रुपमा शरिरसँग जोड्ने काम गरिन्छ । यो उपचारको प्रमुख भूमिका भनेको शरिरमा रहेको फोहर (त्यहष्ल) लाई बाहिर निकाल्नुका साथै शरिरमा जीवनी शक्ति बढाउने काम पनि भैरहेको हुन्छ । यो उपचारले कुनै अंग कम्जोर छ भने त्यो अंगलाई सक्रिय बनाउन मद्दत गर्दछ ।

प्राचीन समयमा यिनै पञ्च तत्वको मात्र प्रयोग गरेर उपचार गरिएको भएतापनि हालको प्राकृतिक चिकित्साले फिजियो–थेरापी, अकुपंचर, काइरो प्राक्टीस जस्ता औषधि प्रयोग नहुने आधुनिक चिकित्सा पद्धतिलाई पनि आफूमा समेटेको छ । जसले गर्दा प्रमुख उपचार विधि पञ्च तत्व भएपनि फिजियो र अकुपंचर आवश्यकता अनुसार प्रयोग गरिंदै आएको छ । यस्ता पद्धतिले प्राकृतिक चिकित्सालयको उपचार अवधी कम गरी छिटो स्वस्थ हुनमा मद्दत गर्दछ ।

उपचार विधिः 

 Mud Therapy
 Hydro Therapy
 Yogic Therapy
 Physiotherapy
 Acupuncture
 Diet Therapy
 Colour Therapy
        Manipulative Therapy

यसैगरी नङ र मासुको रुपमा प्राकृतिक चिकित्सासँग जोडिएको विधा योगलाई बृहत रुपमा प्रयोग गरिन्छ । बिहानै सामान्य सवैका लागि योगाभ्यास गराउनुका साथै रोग अनुसार आवश्यक फरक फरक योग कक्षा पनि सञ्चालनमा रहन्छ । बेलुकामा ध्यान वा विशेष योग कक्षाको समेत आयोजना हुने गर्दछ । साथमा प्रकृति प्रद्धत्त जडिबुटीलाई प्रशोधन नगरिकन प्रयोगमा ल्याउने काम यस प्राकृतिक चिकित्सालयमा हुन्छ ।

उपचार हुने रोगहरुः 

प्राकृतिक चिकित्सालाई अन्तिम विकल्पको रुपमा हेरिदै आएको छ तर प्राकृतिक चिकित्सा भनेको शरिरको सफाई गर्ने (द्ययममथ क्भचखष्अष्लन ऋभलतभच) ठाउँ हो । प्रत्येक स्वस्थ मानिसले पनि कम्तिमा वर्षको १५ दिन प्राकृतिक चिकित्सालयको उपचार सेवा लिँदा शरीर सफाई हुनुका साथै स्वास्थ्य सम्बन्धि ठूला समस्याहरु क्यान्सर, पयारालाईसिस, उच्च रक्तचाप, दम, मधुमेह जस्ता रोगबाट बच्न सकिन्छ । यदि कुनै स्वास्थ्य समस्या देखिन गएमा पहिले नै प्राकृतिक चिकित्सकसँग परामर्श लिनु उत्तम हुन्छ ।
सामुदायिक प्राकृतिक चिकित्सालय रजहरमा हालसम्म आपतकालीन युनिटको स्थापना हुन नसकेको कारणले आपतकालिन सेवा उपलब्ध छन् त्यो बाहेक सबै खाले दीर्घ तथा तिब्र रोगको उपचार यहाँ सम्भव छ ।
प्राकृतिक चिकित्सा पद्धतिबाट सफलताका साथ उपचार हुने रोगहरुः

 टाउको दुख्ने (माइग्रेन)
 पिनास
 शरिरको कुनैपनि दुखाई
  डिप्रेसन
  टन्सीलाइटिस
  मोटोपन
  मधुमेह
  एलर्जी
 कोलाइटिस
  पेटको अल्सर
  कब्जीयत
  मृगौला सम्बन्धि समस्या
  महिला सम्बन्धि समस्या
  छाला सम्बन्धि सम्पूर्ण समस्या
  थाइराइड सम्बन्धि समस्या
  सवै प्रकारका बाथ
  मुटुको ब्लकेज
  पायल्स
  पुरुषग्रन्थी बढ्नु (प्रोष्टोमगाली)
  दम
  ढाड कम्मर दुखेको
  नशा च्यापिएको
  जन्डिस
  कलेजोमा बोसो जमेको
  पत्थरी
  उच्च एवं निम्न रक्तचाप

अन्य चिकित्सा पद्धति भन्दा के भिन्नता ?
एलोपेथीः रोगको मुख्य कारण किटाणु हुन । तिनलाई मारेपछि ठिक हुन्छ ।
आयुर्वेदः रोगको मुख्य कारण कफ, बात र पित्तको बेमेल वा असन्तुलन हो । उपचार भनेको तिनको सन्तुलन हो ।
प्राकृतिक चिकित्साः रोगको कारण शरिरमा बिजातिय द्रव्य जम्मा हुनु हो र तिब्र रोग जस्तैः रुघा, खोकी, पखाला हाम्रो शरिरको सफाईको लागि आउँछन् जसलाई सहि तरिकाले व्यवस्थापन गर्नुपर्छ ।
सबैभन्दा महत्वपूर्ण भिन्नता त प्राकृतिक चिकित्सा मात्र एउटा यस्तो उपचार विधि हो जसमा कुनै प्रकारको औषधिहरु प्रयोग हुँदैन, यो चिकित्सा पद्धति बाहेक सवैका आ–आफ्नै प्रकारका औष¬धिहरु हुन्छन् ।
 प्राकृतिक चिकित्सामा कुनै शारिरिक समस्या वा रोगको उपचार मात्र हुने नभई योग, ध्यान, प्राणायामको माध्यमबाट सामाजिक, आध्यात्मीक र मानसिक स्वास्थ्यमा सुधार ल्याउन सकिन्छ, अझ भन्नु पर्दा शरिर, आत्मा र मनको समेत उपचार गर्ने उपचार पद्धति भनेको प्राकृतिक चिकित्सा हुन् ।
 प्राकृतिक चिकित्सामा एउटा अंग वा समस्याको उपचार गराउँदा पुरा शरिरको नै उपचार भैरहेको हुन्छ । उदाहरणको लागि कोही मृगौलामा पत्थरी भएर उपचार गर्न आउँछ भने साथमा उसको टाउको दुख्ने, उच्च रक्तचाप आदि अन्य समस्याको पनि उपचार भैरहेको हुन्छ ।
 प्राकृतिक चिकित्सा बाहेक अन्य कुनै चिकित्सा पद्धति यस्तो छैन जहाँ रोग नलाग्दै उपचार गरीयोस । प्राकृतिक चिकित्सा मात्र यस्तो पद्धति हो जसले रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बलियो बन¬ाउँछ । कुनैपनि दीर्घ वा तिब्र रोगबाट बचाउन मद्दत गर्दछ त्यसैले यो पद्धतिको रोग नलाग्दै वर्षमा कमसेकम १५ दिन उपयोग गर्नु आवश्यक हुन्छ ।
 रोगलाई दबाउने काम प्राकृतिक चिकित्साले गर्दैन बरु रोगको मूल कारण नै नष्ट गरेर शरिरलाई पूर्ण स्वस्थ बनाउन मद्दत गर्दछ ।
राष्ट्रलाई कस्तो सहयोग पुगेको छ ?
प्राकृतिक चिकित्सामा प्रयोग हुने उपचार सामाग्री भनेको प्रकृति प्रदत्त निसुल्क प्राप्त हुने शक्तीहरु हुन् जसलाई जुन सुकै ठाँउमा पनि सजिलै प्राप्त गर्न सकिन्छ । जसको लागी ठुलो रकम तिर्नु पर्ने र बिदेशबाट आयात गर्नु पर्ने अवस्था रहदैन । हाम्रो जस्तो देश जहाँ बर्षेनि २० अर्ब रुपैयाको औषधी र १२ अर्ब रुपैयाको उपचार जन्य बस्तुको आयात गरिन्छ यो त सरकारी आँकडाँ हो यो बाहेक ब्यक्तिगत रुपमा बिदेशमा गएर उपचार गर्ने र औषधी मा गरेको खर्च जोड्ने हो भने त कहाली लाग्दो आँकडा आँउछ । स्वास्थ क्षेत्रमा सरकारले पनि आन्तरिक रुपमा ठुलो लगानी हुदाँ पनि रोगिको संख्या घट्नुको सट्टा बढ्दै जानु एउटा चुनौतीको बिषय नै हो ।
हाम्रा नेता मन्त्री बिदेश गएर उपचार गर्दै धेरै रकम खर्च गरीरहेका छन् तर प्राकृतिक चिकित्सालय रजहरमा अष्टे«लिया अमेरिका , क्यानेडा , जापान , दक्षिणकोरिया जस्ता बिभिन्न देशबाट बिदेशि नागरीक आएर उपचार गराएको तथ्यांक हामि संग छ । प्राकृतिक चिकित्सालयमा उपचार गराउने क्रममा बिरामीले प्रयोग गर्दै आएको औषधिको मात्रा घट्दै गएर प्रयोग नै गर्नु नपर्ने अवस्थामा पुग्ने र औषधिको प्रयोग गर्नु पर्छ भन्ने अवस्थामा रहेको बिरामीले यो उपचार पद्घतिको अभ्याशले औषधिको प्रयोग गर्न नपर्ने कारणले गर्दा स्वास्थ क्षेत्रमा रहेको पर निर्भरता हट्नुको साथै औषधिको प्रयोगले हुने दुष्परिणामबाट समेत बचाउन प्राकृतिक चिकित्साले मद्घत गर्दछ । नेपालको प्राकृतिक वातावरण र सौन्दर्यलाई हेर्दा बिदेशी नागरीक हरुलाई लक्ष्य गरेर स्वास्थ प्रयटनको बिकाश गर्न सकेमा देशलाई ठुलो आर्थिक सहयोग समेत हुने देखिन्छ ।
कस्तो जीवन शैली सिकाइन्छ ?
सामान्यतया रोग लाग्नुको कारण भनेको हाम्रो अप्राकृति जिवन शैलि नै हो । हाम्रो जिवन शैलि कस्तो हुदै गयो भने हामिलाई हामिलाई तिर्खा लाग्यो भने पनि भन्दा कोक फेन्टा जस्ता चिसो पेय पदार्थ रोज्ने आफ्नै घरमा बनाएको नास्ता भन्दा होटलको म.म , चाउमिन वा अन्य तयारी प्याकेट बन्द खाने कुराको प्रयोग गर्ने । ताजा फलफुल भन्दा बजारको बिभिन्न रंग र केमिकल प्रयोग गरी बनाइएको अस्वास्थकर मिठाइको प्रयोग गर्ने सामान्य रुधा खोकी वा स्वास्थमा सामान्य समस्था देखा परेमा पनि तुरुन्तै औषधिको प्रयोग गर्ने । प्राकृतिक चिकित्सा स्मारिका सामुदायिक प्राकृतिक चिकित्सालय घठ
यस्ता जिवन शैलि भनेको दिर्ध रोगका कारण बनेका छन् । जस्तै हड्डी खिइने , उच्च रक्तचाप, क्यान्सर आदि । साथमा अनावस्यक लोभ, सुश सयल आरामको लागी एक अर्कामा अस्वास्थकर प्रतिस्पर्दाले तनाव युक्त जिवन जिउन बाध्य बनाएको छ जसले गर्दा तनावको कारणले हुन सक्ने रोग ८० प्रतिशतको संख्या बढ्दो छ जस्तै ः दम,मधुमेह,उच्च रक्तचाप, डिप्रेशन आदी ।
ब्यस्त जीवन जहा शारीरिक परिश्रम नै छैन जति छ मानसिक परिश्रम र तनाव मात्र छ । राति अबेर सम्म टेवलमा काम गर्ने बिहान ढिला गरी उठ्ने र फेरी अफिस जाने, मोबाइल वा इन्टरनेटमा रमाउने तर कुनै योग वा खेलकुदमा सहभागी नहुने कारणले गर्दा मानिस दिर्ध रोगको कारण बन्दै गएका छन् ।
प्राकृतिक चिकित्सालयको बसाइले के खाने, कति खाने, कसरी खाने जस्ता सम्बन्धि सम्पुर्ण कुराको जानकारी दिने गर्दछ । साथमा तनाव मुक्त जिवन कसरि जिउने छोटो समयमा शारीरिक र मानसिक रुपमा कसरी आरा मगर्ने, उमेर समय अनुसार कस्ता ब्यायाम वा योगको अभ्याश कसरी र कुन समयमा गर्ने जस्ता स्वास्थ रहनको लागी अपनाउनुपर्ने अत्यावस्यक जिवन शैलिको कुरा प्राकृतिक चिकित्सालय मा सिकाउने गरिन्छ । त्यसैले यो चिकित्सालय भन्दा पनि जिवन शैलि सिकाउने पाठसाला हो भनेर भन्न सकिन्छ । बिरामी उपचारको लागी चिकित्सालय आउदा जिवन शौली सिकेर गर्दछन् ।
                                       
                                              जय प्रकृति !

मिर्गौला स्वस्थ राख्न थाहा पाउनुपर्ने महत्त्वपूर्ण कुरा

सामान्य पेट दुख्छ, ज्वरो आउँछ, घाउ हुन्छ । हामी यसको तुरुन्त निदान खोज्छौं । त्यसका लागि औषधी चपाउँछौ । अर्थात सामान्य शारीरिक समस्याको प्राकृतिक उपचार खोज्दैनौ ।

शरीरमा विभिन्न रोगको संक्रमणका कारण विभिन्न ब्याक्टेरिया तथा भाइरसको संक्रमण हुने गर्छ । यस्ता व्याक्टेरिया तथा भाइरसको संक्रमणलाई कम गर्न एन्टीबायोटिक्स सेवन गर्न दिइन्छ । एन्टीबायोटिक औषधीको प्रयोगले शरीरमा रहेका व्याक्टेरिया तथा भाइरसलाई नष्ट पार्ने गर्छ । तर सबै एन्टीबायोटिक्सले शरीरका खराब व्याक्टेरियालाई मात्र नभएर असर व्याक्टेरियालाई पनि असर पार्ने गर्छ । जुन शरीरको नियमित कामको लागि पनि आवश्यक पर्ने गर्छ ।

यस्ता एन्टीबायोटिक्सको अनावश्यक प्रयोगले मिर्गौलाई असर पार्ने गर्छ । लामो समयसम्म एन्टीबायोटिक्स औषधीको प्रयोग गर्नेहरुमा शरीरमा विभिन्न समस्या हुने सम्भावना उच्च हुने गर्छ । आखिर एन्टीबायोटिक्सले मिर्गालालाई कसरी असर गर्छ ?

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार कुनै पनि रोगको उपचारमा एन्टीबायोटिक्सको प्रयोग उच्च मात्रामा गरिन्छ  । यसकै कारण टिवि जस्ता रोग  भयावह हुने गर्छ । नेपालमा कति प्रकारका एन्टीबायोटिक्स प्रयोगमा छन्, त्यसको यकिन तथ्यांक छैन । तथापी, विश्व स्वास्थ्य संगठनले  १६० प्रकारका एन्टीबायोटिक्सलाई मान्यता दिएको छ ।

मिर्गौलामा पर्छ गम्भीर असर

लामो अवधीसम्म एन्टीबायोटिक्सको सेवन  गर्ने मानिसको मिर्गौलामा गम्भीर असर हुने गर्छ । यसको सबैभन्दा ठूलो असर बालबालिकामा धेरै हुने गर्छ । लामो समयसम्म यस्ता औषधीको सेवनले मिर्गौलामा पथ्थरीको समस्या हुनसक्छ ।

विशेषगरी एन्टीबायोटिक्स औषधीमा सल्फोनामाइड (एन्टीमाइक्रोवियल्स समूह) यस्तो क्रिस्टल उतपन्न गर्छ, जो पिसाबमा घुल्दैन । र, मुत्रमार्गमा जम्मा भएर पथ्थरीको कारण बन्ने गर्छ भने वैकोमायसिनको कारण मिर्गौला सुन्निन सक्छ । यसबाहेक, एन्टीबायोटिक्स औषधीमा रहेको एमिनोग्लाइकोसाइड्स जस्ता टोब्रामाइसिनका कारण रेनल ट्यूबल सेल्स खराब हुनसक्छ ।

एन्टीबायोटिक्सका कारण हुनसक्ने पाँच समस्या

भजाइलन संक्रमण हुनसक्ने खतरा

-रगतको थक्का बन्ने समस्या

-मुखको संक्रमण

-एन्टीबायोटिक्सको सेवनले पाचन तन्त्र कमजोर हुनसक्छ

-एलर्जी हुनसक्छ

एन्टीबायोटिक्स औषधी लिनु परेमा

कुनै दीर्घकालीन रोग वा गम्भीर रोगका कारण एन्टीबायोटिक्सको सेवन गर्नु परेमा यसको साथमा दही लगायतको प्रोवायोटिक्स फुड्सको सेवन गर्न जरुरी हुन्छ । ताकी शरीरमा राम्रो व्याक्टेरियाको कमी हुन पाउँदैन र पाचन प्रणाली प्रभावित हुन पाउँदैन । त्यसबाहेक एन्टीबायोटिक्सको सेवनका क्रममा पच्ने तथा हल्का किसिमको खानेकुरा खान आवश्यक छ ।

क्याल्सियम तथा आईरन चक्की लिनु हुँदैन

कुनै कुनै एन्टीबायोटिक्स क्याल्सियम, आइरन, भिटामिन तथा मिनरल्सको साथमा प्रभावकारी हुँदैन । यदी यस्तो भएमा औषधी सेवन गर्ने क्रममा क्याल्सियम तथा आइरनको सप्लिमेन्ट तथा क्याल्सियमयुक्त आहार लिनबाट जोगिनु पर्छ । साथै, एन्टीबायोटिक्सको सेवनको क्रममा वा त्यस पछि कयौ महिनासम्म पाचन तन्त्रमा नकारात्मक असर पर्न सक्ने हुदाँ यसबारे विशेष रुपले ध्यान दिन आवश्यक छ ।

कोरियामा आईतबारे रेस्टुरेन्ट खोल्ने ढकाल भन्छन राम्रै आम्दानी भएको छ !

ईपिएस मार्फत बिगत सात बर्ष अगाडी कोरिया आएका पर्साका जनक ढकालले आफ्नो कम्पनीमै आईतबारे नेपाली रेस्टुरेन्ट खोलेका छन।कोरियाको ख्यङ्गीदो प्रान्तको पोछन सोङउरी नजिकै अवस्थित फर्निचर कम्पनीमा काम गर्ने उनले करिब २ महिना अगाडी देखी ‘ढकाल भान्छाघर ‘ नामाकरण गरेर आईतबार आफ्ना कम्पनीका साथीहरुलाई खाना खुवाउने उद्देश्यले उक्त रेस्टुरेन्ट खोलेको बताएका छन।अठार जना नेपाली कामदार भएको उक्त कम्पनीमा अन्य दिन तिन पटक नै कोरियन खाना खाने भएकोले हप्तामा दुई छाक भएपनी नेपाली खाना खुवाउँ भनेर उक्त रेस्टुरेन्ट खोलेको उनले बताए।

आईतबार बिदाको बेला सबै साथीहरुले खाना बनाउन अल्छी गर्ने,समयमा नखाने भएकोले आफुले यस्तो कदम चालेपछी भने सबैले उत्साहीत भएर समयमै खाना खाने समयतालीका बनेको बताए।एकछाक खानाको ५००० कोरियन वोन लिएर बिदाको दिन शुद्द नेपाली खानाको ब्यबस्था गरिएसंगै कम्पनीका साथीहरु बाहीर कतै गएपनी बेलुकी भने ढकाल भान्छामै आउने उनले बताए।”एकलाख कोरियन वोन लगानी गरेको हुँ,जसमा ठुलो राईसकुकर र तरकारी पकाउने भाँडा तथा प्लेटहरु ब्यबस्था गरेको छु,बिदाको दिनमा खाना पकाउन अल्छी गर्ने साथीहरुलाई भोकै नबसुन भनेर सस्तो दरमा नेपाली शुद्द खाना बनाएर खुवाउने गरेको छु।
फाईदा गर्ने उद्दे्य भन्दापनी कम्पनीका साथीहरु थोरै पैसामा नेपाली स्वाद खान पाउन भन्ने मेरो उद्देश्य हो।” उनले थपे ।उक्त भान्छा घरमा खाना खाने ईच्छुकले बिहानको लागी एकदिन अगावै अर्डर गर्नुपर्ने र बेलुकीको लागी दिउसो नै अर्डर गर्नुपर्ने नियम रहेको छ।साथै खाना खाने ग्राहकले आफुले खाएको प्लेट आँफै माझ्नुपर्ने नियम रहेको उल्लेख गरे।खानाको मेन्युमा बिहान दाल,भात र मासु हुन्छ भने बेलुकी दाल भात तरकारी हुने उनले बताय।

उनि भन्छन” कम्पनीमा धेरै मान्छे छौँ,सबैले खाना पकाउन सम्भब हुँदैन त्यसैले यो उपाय अपनाएको हुँ।साथीहरु ५००० वोनमै नेपाली स्वादिस्ट परिकार खान पाउँदा हर्सित छन।”आईतबार काम नहुँदा यो ब्यबसाय बाट थोरै भएपनी अतिरिक्त आम्दानी गर्न सकेकोमा ढकाल दँङ्ग छन ।

घुर्ने कारण र उपचार

अक्सिजनको कमीले श्वास नलीमा अवरोध हुन गई सुत्ने बेलामा आवाज निस्कने गर्छ । त्यसलाई स्लिप एप्निया अथवा घुर्ने समस्या भन्ने गरिन्छ । घुर्ने समस्या भएका व्यक्तिका कारण घरपरिवार तथा छरछिमेकमा निकै तनाव हुने गर्छ।

घुुर्ने मानिस आफन्तबाटै टाढिनुपर्ने अवस्था सिर्जना हुन्छ । आफ्नै परिवारका सदस्य पनि सँगै सुत्न नमान्ने, छिमेकीले समेत ‘डिस्टर्ब’ भयो भन्दै झै–झगडा गर्ने र बोलीचाली नै बन्द हुने,साथीभाइले गिज्याउने जस्ता समस्या झेल्नुपर्ने हुन्छ । घुर्ने समस्याका कारण विशेष गरी विदेशमा रहेकाश्रीमान्–श्रीमतीबीच त सम्बन्ध बिच्छेदसमेत हुने गरेका छन्।

के हो घुर्ने समस्या ?
९० प्रतिशत मानिसमा नाकको डाडी बांगो हुन गई घुर्नेसमस्या देखिन्छ । कुनै मानिसमा अकरु नै कारणले श्वासप्रश्वासमा अवरोध भई घुर्ने समस्या आउँछ । यो समस्याले बच्चादेखि वृद्धसम्मलाई दुःख दिने गर्दछ।

घुर्ने समस्या हुने मानिसमा पटकपटक ब्युँझिने, छटपटी गर्ने, बारम्बार पसिना आउने, चिटिचिट हुनेजस्ता समस्या देखिन्छन् । घुुर्ने समस्या अक्सिजनको कमीलेगर्दा हुने भएकोले दिमागदेखि शरीरका विभिन्न भागमा असर गर्ने गर्दछ।

दुई प्रकारका हुन्छन्
– विभिन्न किसिमका इन्फेक्सन,चोटपटक, तथा ट्युमरले गर्दा श्वासप्रश्वासमा अवरोध आई घुर्ने समस्या आउने गर्दछ ।
– दिमाग र श्वासप्रश्वासका  मांसपेशीसँगको नियन्त्रण छुट्यो भनेघुर्नेसमस्या उत्पन्न हुन्छ ।

कारण
– कुनै बच्चा जन्मँदै नाक, घाँटीमा विभिन्न समस्या छ भने श्वासप्रश्वासको समस्या हुने गर्दछ । त्यसले गर्दा श्वास फेर्न गाह्रो भई घ्यारघ्यार हुने र सुतेको बेलामा घुर्नेहुन्छ ।विशेषगरी ३ देखि ७ वर्ष उमेरका बच्चामा टन्सिल एडिन्यन्सबढ्नाले घुर्नेसमस्या हुन्छ ।
– बच्चामा हुने मिलानो भन्ने ट्युमरले गर्दा घुर्ने समस्या हुन्छ । यो नाक अथवा नाँकको पछाडि टन्सिल हुने भागमा ट्युमर आउने गर्दछ ।
– युवा अवस्थामा पनि बच्चामा बढ्ने टन्सिल एडिन्यन्स ठूलो भई घुर्ने समस्या हुन्छ ।
– एजियो फाइब्रोमाभन्ने ट्युमरले गर्दा पनि घुर्ने समस्या हुन्छ । यो विषेशगरीकेटामा बढी हुन्छ ।
– कुनै बच्चा जन्मिँदै नाक थेप्चेर भएर जन्मन्छन् । उनीहरुको नाकको डाँडी बांगो हुने गर्दछ । त्यो कारणले गर्दा पनि घुर्ने समस्या हुन्छ । त्यसलाई भनिन्छ। यो समस्या बच्चादेखि वृद्धसम्म हुने गर्दछ ।
– पोलिप्स नाकको वरिपरि भागमा आउने टिस्युहरुले पनि घुर्ने समस्या हुन्छ ।
– वृद्ध अवस्थामा क्यान्सरजन्य ट्युमर वा अन्य ट्युमर आएर घुर्नेसमस्या हुन्छ । कसैको जिब्रो मोटो हुन्छ, त्यसलाई म्याक्रोगोलोसिस भनिन्छ । त्यो कारणले पनि घुर्नेसमस्या हुन सक्छ।
– बुढेसकालमा जिब्रो नरम हुने भएकाले सुतेको बेलामा जिब्रो दोब्रिने गर्दछ, त्यसले गर्दा पनि घुर्नेसमस्या हुने गर्दछ ।
– एसिड अल्कालिसले गर्दा श्वास नलीको माथिल्लो भाग खुम्चने गर्छ र घुर्नेसमस्या आउँछ ।
– श्वास नलीमा चोट लाग्दा भित्र सुनिन्छ र सुत्ने बेलामा श्वासमा अवरोध भई घुर्नेसमस्या उत्पन्न हुन्छ ।
– जिब्रोको पछाडिको रगतको नशा फुल्दा श्वासमा अवरोध भई घुर्ने समस्या आउँछ ।
– र्‍यालका ग्रन्थीहरु उत्पन्न हुने ठाउँमा ट्युमरआउने गर्दछन् जसलाई भनिन्छ, त्यो कारणले पनि घुर्ने समस्या हुन्छ ।
उपचार
– सुरुमा आफ्नो जीवनशैलीमा परिवर्तन गर्ने। मोटोपन घटाउने,शारीरिक कसरत गर्ने, धूमपान,मदिरा सेवननगर्ने र घोप्टो परेर सुत्ने ।
– मेडिकलमा पोजेटिभ एयरवय प्रेसरको माध्यमबाट पनि घुर्नेसमस्यालाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।मुखमा राख्ने माउथ एयर पिस हुन्छ, जुन मुखमा राखेपछि श्वास फेर्न सजिलो हुन्छ र घुर्ने समस्या कम हुन्छ ।
– के कारणले गर्दा घुर्ने समस्या आएको हो, कारण पत्ता लगाउने र सर्जरी गर्ने ।

जाडोमा कसरी जोगाउने छाला?

कसरी बच्ने?
डा सञ्जुबाबु श्रेष्ठ

जाडोमा धेरै मान्छेलाई चिसोले सताउँछ। हातखुट्टा सुन्निने, एलर्जी हुने, चाया–पोतो बढ्ने जस्ता समस्या देखा पर्छन्। यस्तै, हातखुट्टा फुट्ने, सुक्खा हुने, चिलाउने जस्ता समस्याले दुःख दिन्छ। त्यसमध्ये ‘चिलब्लेन्स’ वा ‘पेर्नियो’ भन्ने समस्याले पनि जाडो महिनामा मानिसलाई दुःख दिनेगर्छ। यसलाई खासगरी हातगोडा वा शरीरका बाहिरी अंग रातो हुने, सुन्निने, फोका उठ्ने, घाउ हुने आदि समस्याका रुपमा बुझिन्छ।

चिलब्लेन्सले रगतका मसिना नसामा खराबी ल्याउँछ। जति चिसोमा खेल्यो त्यति नै यो समस्या बल्झिनेगर्छ। हातखुट्टाका औंलाको टुप्पा, नाकको टुप्पो, कपडाले नछोप्ने भाग आदिमा यस्तो समस्या देखापर्छ। धेरै चिसोले गर्दा शरीरको रगत सञ्चालनमा बाधा पुग्न सक्छ।

विशेषगरी, पुरुषलाई भन्दा महिलालाई यो रोगले सताएको पाइन्छ। त्यसैगरी पुरुषहरुमा पनि मोटाघाटा भन्दा दुब्ला–पातलालाई यसले चाँडो सताउँछ।

महिलामा पनि खासगरी दुब्ला–पातला नै चिलब्लेन्सको जोखिममा पर्छन्। अर्को कारण भनेको, घरधन्दामा बढी समय दिने महिलालाई, चिसो पानीमा काम गर्ने महिलालाई यस्तो समस्या देखिने गर्छ। चिसो पानीमा काम गर्ने तर आफ्नो स्याहार नगर्ने महिलालाई यो रोगले सताउने गरेको पाइन्छ। सबैलाई चिसोको समान महसुस भए पनि केही मान्छेलाई मात्र यो रोगले चिसो मौसममा सताउँछ। जसले गर्दा चिसो मौसममा हुने थाहा भए पनि यो रोग के कारणले गर्दा लाग्छ भन्ने पत्ता लागेको छैन।

लक्षण
– जुन भागमा चिसोको मात्र बढी हुन्छ, त्यहाँ चिलाउने समस्या हुन सक्छ,
– चिलाउने ठाउँमा पोल्ने, सुन्निने, दुख्ने र रातो हुँदै बिस्तारै गाढा निलो हुने गर्छ,
– हातखुट्टा झमझम गर्छ,
– पानीको फोका आउन थाल्छ,
– त्यसलाई समयमै स्याहार नगरे फुटेर घाउ बन्छ। समयमै उपचार नगर घाउ बढेर अल्सरसमेत हुन सक्छ।

कसरी बच्ने ?
यो रोगबाट बच्न चिसोदेखि जोगिनु नै पहिलो प्राथमिकता हो। चिसोमा काम गर्नु वा खेल्नुपरेमा गोडामा मोजा र हातमा पन्जा लगाउनुपर्छ। यदि, पानीमा काम गर्नुपर्ने अवस्थामा पन्जा लगाउन नमिले मनतातो पानीका काम गर्नुपर्छ।

चिसोबाट आएपछि एक्कासी तातोमा हातखुट्टा सेक्नु हुँदैन। चिसोबाट आउँदा तातोमा हातखुट्टा सेकाउँदा ठिक हुन्छ भन्ने बुझाइ धेरैमा पाइन्छ, त्यो गलत हो। चिलब्लेन्सले दुःख दिएको छ भने हामीले हातगोडा सेकाउनुभन्दा पनि मालिस गर्नु उपयुक्त हो। रगत सर्कुलेसनलाई बढाउने उपाय लगाउनुपर्छ। यस्तै, मनतातो पानीमा हातखुट्टा डुबायो भने पनि रगत सञ्चालनमा सहज हुन्छ। यस्तै, लोसन प्रयोग गरेर मालिस गर्दा यो समस्याबाट छुटकारा पाउन सकिन्छ।

घरेलु उपायले यो रोग निको भएन भने औषधि सेवन गर्न पनि सकिन्छ। तर, अर्को सिचो मौसममा फेरि समस्या बल्झिन सक्छ। त्यसैले यसको मुख्य उपचार भनेकै हातगोडा, कपडाले नछोप्ने अंगलाई सकेसम्म तातो बनाएर राख्ने र मोस्चराइजिङ क्रिमले मालिस गर्ने नै हो।

यसले धेरै दुःख दिएमा तुरुन्तै उपचार गर्नुपर्छ, नभए घाउ बनेर थप दुःख दिन सक्छ।

यदि, चिसोबाट जोगाउँदा पनि समस्या कम भएन भने छाला सम्बन्धी चिकित्सकको सल्लाहमा औषधिको प्रयोग गर्न सकिन्छ। त्यस्ता औषधि खासगरी चिसोले खुम्चिएर बसेका नसालाई खुलाउने प्रकृतिका हुन्छन्।

बेसारका फाइदाहरू

बेसारका फाइदाहरू

- लामो समयदेखि ग्यस्ट्रिकको शिकार भइरहेका बिरामीलाई बेसारको नियमित सेवनले पूर्ण रुपमा फाइदा पुर्‍याउँछ।

- बेसारले खप्नै नसकिने गरी पोलेका र दुर्घटनामा परेर अप्रेसन गर्नुपर्ने बिमारीलाई समेत पेनकिलरको रुपमा फाइदा पुर्‍याएको हुन्छ। गाउँघरतिर आलो घाउमा बेसारको धुलो हाल्नुको वैज्ञानिक कारण पनि यही हो।

- बेसारले मानव शरीरको डिएनए क्षति हुनबाट जोगाउन विशेष भूमिका खेलेको हुन्छ।

- विभिन्न मेटलबाट शरीरमा फैलिने विषादिबाट बेसारले जोगाउने काम गर्छ। शरीरमा लागेको चोटपटक छिटोभन्दा छिटो निको पार्न बेसारले प्रमुख भूमिका खेलेको हुन्छ।

- पेटसम्बधी यावत रोगको निदान गर्न बेसारले मद्दत पु¥याउँछ। हड्डीमा हुने सम्पूर्ण समस्यालाई बेसारले फाइदा गर्छ।

- मांसपेशीमा हुने विभिन्न पीडालाई बेसार सेवनले केही हदसम्म कम गर्छ। रक्तअल्पतालाई पनि बेसारले फाइदा पुर्‍याउँछ।

- बेसारको नियमित प्रयोगले डिप्रेसन अर्थात् मानसिक चिन्ताको शिकार हुनबाट जोगाउँछ। बेसारको प्रयोगले स्मरण शक्तिमा वृद्धि गर्छ।

- कुनै अप्रिय घटनाको झट्काबाट बाहिर निस्कन विशेष मद्दत पु¥याउँछ। बेसारको प्रयोगले आँखामा हुने विभिन्न संक्रमणबाट जोगाउन मद्दत गर्छ।

- दूध र बेसार मिसाएर सेवन गर्दा पाचन यन्त्र चुस्त रहनेदेखि महिनावारीका बेला हुने पेटको दुखाइसम्मको समस्या हल हुन्छ।

- बेसारमा करक्युमिन रहेको हुन्छ, जसले क्यान्सरको कोसिका रोक्ने क्षमता राख्छ। त्यसैले दूध र बेसार पिउँदा क्यान्सरसँग लड्ने क्षमता पनि बढ्छ।

- यदि अनिद्राको समस्या छ भने बेसार र दूध पिउनु लाभदायक हुन्छ। बेसार मिसाइएको दूधमा ट्रायटोफन हुन्छ, जसले राम्ररी निद्रा लगाउँछ।

- बेसार र दूधको मिश्रणमा क्याल्सियम बढी हुन्छ, जसले गर्दा हड्डी बलियो हुन्छ। कम फ्याट भएको दूधमा बेसार मिसाएर पिउँदा पाचन प्रणाली चुस्त रहनुका साथै  कलेजोको विषाक्त पदार्थ हटाउन मद्दत पुर्‍याउँछ।

- धेरै पटक पिसाब गरिरहनुपर्ने, पानी तिर्खा बढी लाग्ने भएमा वा मधुमेह (डायबिटिज) भएमा बिहान–बेलुका १÷१ चम्चा शुद्ध बेसारको धूलो पानीसँग खाँदा फाइदा पुर्‍याउँछ।

- १ चिम्टी खाने खयर र १ चिम्टी बेसार तातोपानीसँग बिहान–बेलुका खाने गरेमा २/३ दिनमा नै सुख्खा खोकी ठिक हुन्छ।

- ज्वानो र बेसार १ चम्चा दिनको ३ पल्ट १ गिलास पानीमा पकाएर खाएमा रुघा पाक्छ र चाँडै आराम हुन्छ। साथै २ चम्चा बेसार २ गिलास पानीमा पकाउने र १ गिलास भएपछि दिनको २ पटक कुल्ला गरेमा ठिक हुन्छ।

- डाइबिटिज, रक्तचाप, मुटुसम्बन्धी समस्या र वजन घटाउन पनि बेसारको प्रयोग निकै उपयोगी मानिन्छ।

- दिसा–पिसाबमा हुने सन्क्रमण घटाउन पनि बेसार उत्तम हुनुका साथै मिर्गौलासम्बन्धी रोगीलाई पनि फाइदाजनक मानिएको छ।

- छालाको लागि त बेसार अमृत नै मानिन्छ। सौन्दर्यका समान उत्पादन गर्दा पनि बेसार पर्याप्त प्रयोग गरिन्छ।

- नियमित बेसार सेवन गर्नाले बुढोपन देखिँदैन। साथै विभिन्न औषधिबाट हुने साइड इफेक्टलाई पनि बेसारले रोक्ने काम गर्छ।